Vetur og góðar vonir

Kominn er (óvæntur) vetur - í tvenns konar skilningi - en innviðir landsins eru traustir eins og lesa má um hér um lífeyrissjóðakerfi Íslands sem stendur flestum öðrum framar.

Hrina árekstra í hálkunni

Hvað tryggir Tryggingarsjóður innistæðueigenda og fjárfesta?

Hér er ítarlegt yfirlit á vefsíðu talsmanns neytenda yfir tryggingarvernd þeirra, sem eiga innistæður og verðbréf í íslenskum fjármálastofnunum, sem Tryggingarsjóður innistæðueigenda og fjárfesta hefur að beiðni talsmanns neytenda tekið saman.

 

Eins og fram hefur komið eru innistæður betur tryggðar en verðbréf því markaðsverðmæti verðbréfasjóða er ekki tryggt.

 

Sjá nánar hér.

 

Í kvöld eða á morgun verður á sama stað væntanlega birt sambærileg samantekt á vernd lífeyrissparnaðar frá Landssamtökum lífeyrissjóða.

Tvær góðar fréttir fyrir neytendur

Ég tjái mig ekki að sinni í embættis nafni um þessi ummæli og aðstæður við ríkisvæðingu Glitnis en vil - vegna hagsmuna neytenda - vekja athygli á tveimur jákvæðum fréttapunktum fyrir neytendur, sem fram komu í 10-fréttum RÚV nú í kvöld:

 

• Forystumaður repúblikana í fulltrúadeild Bandaríkjaþing lýsir fullvissu um nauðsyn og framkvæmd aðgerða af hálfu stjórnvalda til þess að tryggja fjármálastöðugleika þarlendis sem hafa munu áhrif víða um heim.
• Glitnir upplýsir að sjóðir, sem hafa verið lokaðir í dag og í gær, séu opnir frá og með á morgun, sbr. frétt mína hér um almenna vernd neytenda hjá bönkum.

Sameining Glitnis og Landsbanka ólíkleg

Neytendur njóta trygginga gagnvart innistæðum

Á vefsíðu talsmanns neytenda áréttaði ég í morgun að gefnu tilefni hvaða trygginga neytendur njóta sem eigendur sparifjár í bönkum - bæði lögbundins lágmarks (í dag rúmar 3 millj. kr. í hverjum banka eftir gengishrun krónunnar) og óbeinnar ríkisábyrgðar sem sýndi sig með yfirtöku ríkisins á Glitni banka í gær. Þar kemur einnig fram að hlutafé er áhættufjárfesting í eðli sínu og nýtur því ekki sömu verndar og bankainnistæður.

 

Sjá nánar frétt á vef talsmanns neytenda og upphaflega frétt frá í febrúar um lögbundnar lágmarkstryggingar.

 

Næsta verkefni ríkisins er að styrkja krónuna en gengisvísitalan nálgast 200!

Erfiðir gjalddagar framundan

Komið út úr skápnum - of seint!

Sorgleg finnst mér sú endurtekna tilfinning að stjórnmálamenn geti ekki komið út úr skápnum með raunverulegar stjórnmálaskoðanir sínar, sem varða þjóðahag, fyrr en þeir hafa látið - eða eru í þann mund að láta - af völdum. Ég nefni engin nöfn enda fellur nýlegasta dæmið hérlendis ekki undir stjórnarskrárákvæði (að mig minnir frá upphafi, 1874) um að þingmenn skuli fylgja sannfæringu sinni einni.

Ísland eða Sviss

Ekki koma heim, Geir...

Fyrir réttu hálfu ári skrifaði ég um þá tilfinningu neytenda og launþega að vera í Matadorspili - ekki sem leikmenn, heldur sem leiksoppar; sú tilfinning hefur ekki breyst - heldur styrkst. Ekki bara af því tilfinningin virtist rétt 10 dögum síðar heldur vegna þess að á þeim 6 mánuðum sem síðan hafa liðið hefur ástandið hríðversnað; lungann úr september hafa íslensku Matadorpeningarnir náð nýju lágmarki annan hvern dag. Þá hafði krónan á 3ur mánuðum "aðeins" fallið um u.þ.b. 30% gagnvart helstu gjaldmiðlum frá áramótum en nú hefur hún á 9 mánuðum ársins fallið yfir 50%!

 

Þá taldi ég teikn á lofti um aðgerðir af hálfu stjórnvalda; þær voru seinar að sýna sig og þó að ýmsir væru sakaðir um bráðlæti sýndu flestir biðlund. Nú er liðið hálft ár frá upphaflega gengishruninu um páskana og í dag kom enn og aftur betur í ljós að tilraunir stjórnvalda eru ekki að bera árangur.

 

Á meðan blæðir fólki og fyrirtækjum (út). Sem talsmaður neytenda hef ég almennt talið það utan minnar lögsögu að tjá mig um efnahags- og gengismál - hvað þá að skipta mér af þeim; það er verkefni sem stjórnmálamenn eiga að sjá um.

 

Talsmanni neytenda er ekki falið að leggja til úrbætur á öðru en reglum

 

er varða neytendur sérstaklega,

 

en á hinn bóginn er talsmanni neytenda einnig falið af sjálfum löggjafanum að

 

standa vörð um hagsmuni og réttindi neytenda

 

og

 

bregðast við þegar hann telur brotið gegn réttindum og hagsmunum neytenda [.]

 

Þar sem flestir neytendur landsins

 

• gjalda fyrir þetta fordæmalausa gengisfall daglega í verslun undanfarna mánuði,
• finna það mánaðarlega í afborgunum  og daglega á höfuðstól lána í erlendri mynt eða
• sjá það reglulega á höfuðstól og mánaðarlega á afborgunum verðtryggðra lána í íslenskum krónum þrátt fyrir afborganir

 

var mér nóg boðið síðdegis í gær - eftir 2ja sólarhringa bið eftir skýringu frá stjórnvöldum eða Seðlabanka Íslands. Þá hafði engin skýring borist - þrátt fyrir gríðarlegan þrýsting fjölmiðla, greiningardeilda banka o.fl. - á því að minnsta ríki heimsins með sjálfstæða sérstaka mynt var ekki talið þurfa að vera með þegar systurríki gerðu fyrr í vikunni samninga um gjaldmiðlaskipti sem hagfræðingar fræðasamfélagsins og greiningardeilda bankanna virtust sammála um að Ísland hefði þurft að eiga sambærilega aðild að - sem eins konar tryggingu gegn enn verra ástandi (en þar - hvað þá hér - ríkir).

 

Svörin sem ég fékk frá New York frá efnahagsráðgjafa forsætisráðherra voru í stuttu máli að hann vissi lítið meira en ég (um skýringu þessa); ég er ekki sérfræðingur í efnahagsmálum - eins og margir málsmetandi hagfræðingar landsins eru duglegir að benda á eða gefa í skyn þegar ég efast um réttmæti gildandi fyrirkomulags á tengingu neytendalána við vísitölu neysluverðs (svonefndrar verðtryggingar).

 

Svörin frá Seðlabanka Íslands voru síður efnisleg - heldur þau að ekki væri unnt að ná í bankastjórnina en frétt yrði birt á vef bankans um eða eftir kl. 16:00, þ.e. við lokun markaða - sem var ágætt því inntak yfirlýsingarinnar var rýrt (hér er fréttatilkynningin í heild):

 

Eins og komið hefur fram í fréttum hefur Seðlabanki Bandaríkjanna gert tvíhliða gjaldmiðlaskiptasamninga við fjóra seðlabanka til þess að leysa úr bráðaþörf fyrir Bandaríkjadali sem upp kom í viðkomandi löndum. Samningar þessir eru annars eðlis en þeir sem Seðlabanki Íslands gerði við þrjá norræna seðlabanka í maí sl.

 

Seðlabanki Íslands hefur átt viðræður við Seðlabanka Bandaríkjanna á undanförnum vikum. Ekki voru taldar ástæður eða efni til þess að gera á þessu stigi saming við Seðlabanka Íslands. Alls ekki væri þó útilokað að slíkur samningur yrði gerður síðar ef aðstæður gefa tilefni til.

 

Ég las ekki út úr þessu svarið sem RÚV birti í gærkvöldi, þ.e. hvort um væri að ræða

• viljaleysi (sem ég vildi ekki trúa) eða
• upplýsingaleysi, þ.e. að Íslendingum hefði ekki verið kunnugt um fyrirhugaða samninga (sem hefði mátt bæta úr í kjölfarið).

 

 Samkvæmt RÚV er svarið hvorugt - heldur getuleysi:

 

Vildu ekki semja við Seðlabankann 

Seðlabanki Íslands ræddi við Seðlabanka Bandaríkjanna um gjaldeyrisskiptasamninga. Bandaríski seðlabankinn sá hins vegar ekki tilefni til að gera samning við Seðlabanka Íslands á þessu stigi. Ingimundur Friðriksson seðlabankastjóri segir að Seðlabanki Bandaríkjanna hafi séð sjálfum sér hag í því að gera samninga við ákveðna banka. Samningar bandaríska Seðlabankans hafi verið gerðir gagngert til að bregðast við bráðaþörf á þessum tilteknu mörkuðum.

 

Mér brá í brún; hvernig munu markaðir (með krónu, skuldatryggingarálag, hlutabréf o.fl.) bregðast við þessu á mánudagsmorgun? Fyrir rúmum 4rum árum sagði á forsíðu íslensks dagblaðs eitthvað á þessa leið:

 

Komdu heim, Ólafur Ragnar.

 

Þá var ég í útlöndum og vonaði í stíl við fyrirsögnina; forsetinn brást mér ekki heldur dreif sig heim langan og erfiðan veg og beitti því synjunarvaldi sem ég kaus hann til. Nú er forsætisráðherra í útlöndum en ég sit heima; því segi ég (þó að ég viti að stjórnvöld í Bandaríkjunum hafi um annað að hugsa þessa dagana þessar klukkustundirnar):

 

Ekki koma heim, Geir - fyrr en þú hefur samið við vini okkar í Bandaríkjunum (við erum með varnarsamning við þá), helst fyrir opnun markaða á mánudagsmorgun.

Ekki þótti ástæða til að gera gjaldmiðlaskiptasamning

Skjótar og traustvekjandi aðgerðir stjórnvalda

Mér finnast þessar aðgerðir við fyrstu sýn hljóma sem skynsamleg málamiðlun milli upphaflegra tillagna stjórnvalda og gagnrýni á þær undanfarna daga. Raunar finnast mér viðbrögð stjórnvalda þarlendis undanfarnar vikur bæði hafa verið traustvekjandi, samkvæmar, skjótar og virkar - þó að auðvitað eigi það eftir að koma betur í ljós með tímanum en markaðir hafa þegar brugðist vel við.

 

Forsetinn virðist ekki bara hafa skipað faglega sterkan seðlabankastjóra og hæfan og skjótráðan fjármálaráðherra með reynslu úr fjármálageiranum heldur tryggir bandaríska stjórnskipulagið - að þar er ekki þingræði heldur veitir hver handhafi ríkisvaldsins (dómsvalds, framkvæmdarvalds og löggjafarvalds) hinum nokkuð aðhald - að fólk neyðist til að hlusta, tala saman og ná samkomulagi.

 

Síðast en ekki síst finnst mér þessi viðbót góð fyrir neytendur, þ.e. að ekki er aðeins hugsað um kerfið og hluthafa:

 

Nýja tillagan mun aðstoða fasteignareigendur, koma taumhaldi á launa til stjórnenda fyrirtækja sem leita hjálpar og tryggja yfirsýn yfir framkvæmdir fjármálaráðuneytisins.

Ný útfærsla björgunarpakkans

"Nú skaltu hækka, elskan"

Ég var að hraðsmella yfir helstu fréttir á vefnum og á textavarpi til að vera öruggur um að hafa ekki misst af neinu markverðu undanfarnar klukkustundir eftir skammvinna og skemmtilega - en svolítið erfiða - fjarveru frá helstu fréttaveitum.

 

Á sama tíma var ég að reyna að sinna smávægis foreldraskyldum og sagði þetta annars hugar - eftir nokkrar ítrekanir á hefðbundnum skilaboðum á þessum tíma kvölds:

 

Nú skaltu hækka, elskan.

Næstum gilt svar - pólitík er list hins mögulega

Það, sem ekki er sótt um, fæst ekki. Ekki vil ég segja að þetta séu óvæntar fréttir frá félaga Olla Rehn - frekar en að ESB-aðildarviðræður Íslands munu taka innan við ár.

 

Hvern á að spyrja?

Þetta fréttist  strax á fyrsta degi (eða kvöldi) heimsóknar Evrópunefndar ríkisstjórnarflokkanna til höfuðborgar Evrópusambandsins (ESB). Sem meyja og lögfræðingur er ég hins vegar svolítill "formalisti" og held enn að ekki sé víst að "rétt" svar fáist við spurningu Björns Bjarnasonar dómsmálaráðherra og áður Valgerðar Sverrisdóttur, þáverandi viðskiptaráðherra, um tvíhliða (auka)aðild að evru fyrr en Barrosso, formaðurinn sjálfur, f.h. framkvæmdarstjórnar ESB, verður spurður - formlega [eða enn frekar pólitískir leiðtogar ESB eins og hinn formaðurinn bendir hér á]. (Hins vegar finnst mér traustvekjandi hversu marga nefndin hittir samkvæmt fréttinni til að spyrja þessarar spurningar - enda kemur fram að á morgun, miðvikudag, verði rætt um mögulegar lagalegar hindranir við tvíhliða leiðinni.)

 

Hver á að spyrja?

Ekki er síður mikilvægt að spurningin komi frá réttum aðila, utanríkisráðherra landsins, Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur. Um forsendur þeirrar (hjá)leiðar vísa ég til færslu minnar á byltingardaginn franska þar sem m.a. sagði í niðurlagi:

 

[...] Eins og dómsmálaráðherra áréttaði strax í gær er hann ekki að viðra möguleikann á einhliða upptöku evru sem var útilokuð endanlega á Viðskiptaþingi í vor [...]. Dómsmálaráðherra er að stinga upp á svipaðri lausn og tveir prófessorar hafa reifað - að semja um aukaaðild Íslands að myntbandalaginu án fullrar ESB-aðildar.

 

Um er að ræða fræðilegan möguleika sem verður ekki kannaður frekar fræðilega - aðeins eftir formlegum leiðum hjá til þess bærum aðilum í Brussel enda hefur embættisfulltrúi ESB gagnvart Íslandi þegar áréttað að þessi möguleiki sé útilokaður. Allt sem er fræðilega mögulegt er hins vegar pólitískt mögulegt ef réttur aðili er spurður (við réttar aðstæður).

 

Réttur aðili þarf líka að spyrja. Tvíhöfða Evrópunefnd forsætisráðherra (eða fræðimenn á hennar vegum) getur því ekki kannað þennan möguleika eins og forsætisráðherra virtist ætlast til með ummælum í RÚV síðdegis og í kvöld; tvíhöfða nefndin getur aðeins tekið undir hugmyndina (eða hafnað henni) og lagt til að ríkisstjórnin kanni hana formlega með því að leita samninga um hana.

 

Með stjórnarskrárbundið vald forseta til þess að gera samninga við önnur ríki fer utanríkisráðherra.

 

Þá vil ég minna á sýn mína á tímaröð sem ég sá - og sé enn - fyrir mér ef ákveðið verður að kanna ESB-aðild; neytendur hafa þegar gert upp hug sinn.

Tvíhliða upptaka evru óraunhæf

"Til lengri tíma litið..."

Bankamenn velja orð sín af kostgæfni. Í gær endurtók forstjóri Glitnis, Lárus Welding, það svar sitt í Silfri Egils að

 

Til lengri tíma litið er það ekki banka í hag að krónan sveiflist eða sé veik.

 

Ég hjó eftir þessu sama orðalagi hans þegar hann var spurður í sumar eða vor sömu spurningar, þ.e.: 

 

hvort það sé eitthvað til í því að íslensku bankarnir setji gengi krónunnar niður viljandi þegar kemur að því að skila árshlutauppgjöri [...]

 

Eins og bankamenn velja lögfræðingar orð sín af kostgæfni en þeim er kennd gagnályktun í háskóla; mér finnst nærtækt að gagnálykta frá þessu endurtekna svari bankaforstjórans að til skemmri tíma hafi þeir hagsmuni af því að krónan sé veik - við ársfjórðungsuppgjör eins og margir benda á. Eftir stendur hvort bankarnir veiki hana viljandi.