Lögfræðingar allra tjónþola sameinist!

M.ö.o. hefur - að gefnu tilefni og eftir margar fyrirspurnir frá neytendum, fjölmiðlum o.fl. um réttarstöðu og möguleg úrræði neytenda (og annarra) vegna fram komins eða hugsanleg taps sjóðfélaga í peningamarkaðssjóðum - verið boðað til samráðsfundar stjórnenda og helst lögfræðinga þeirra sem hafa tapað í sjóðunum nk. mánudag kl. 11 - í því skyni að stilla saman strengi um lagarök, réttarstöðu og tiltæk úrræði. Fréttir annarra fjölmiðla, t.d. nú í kvöld, staðfesta að á slíku samráði er rík þörf.

 

Meðal aðila sem gert hefur verið viðvart eru fulltrúar lífeyrissjóða og sveitarfélaga en með því að sameina lögfræðilega krafta allra áður en lagt er mat á lögfræðilegar röksemdir og tiltæk úrræði er líklegra en ella að málin komist skjótt í eðlilegan farveg.

 

Um aðra möguleika en hefðbundin réttarúrræði samkvæmt gildandi lögum fyrir dómstólum var m.a. fjallað hér fyrir 11 dögum síðan en þar segir m.a. (undir fyrirsögninni "New Deal"):

 

Þeirri hugmynd hefur verið skotið að mér að þeir sem skuldi íbúðarlán í bönkunum eigi að geta skuldajafnað gagnvart bankanum sem nemur tapinu í sjóðunum sem að vísu ætti að vera sjálfstæður lögaðili; það er hugsanlegt að því marki sem rökstyðja mætti bótakröfu vegna tapsins eins og kann að vera möguleiki í sumum tilvikum miðað við fréttir undanfarið.

 

Þá vaknar spurninginn um rétt þeirra sem eru í sömu aðstöðu hvað tapið varðar en skulda ekki íbúðarlán eða önnur lán í bankanum; mér datt í hug að þeir fengju í skaðabætur hlutabréf sem því næmi í nýju bönkunum sem að öðru leyti verða ríkisbankar a.m.k. fyrst um sinn miðað við ummæli bankamálaráðherra.

 

Um þetta var ég spurður á Bylgjunni í Reykjavík síðdegis í gær (um kl. 16:25).

 

Sjá nánar um boð á fundinn nk. mánudag kl. 11:00: http://talsmadur.is/Pages/55?NewsID=933 

Fundað með hagsmunaaðilum vegna taps í peningamarkaðssjóðum

Skyldi Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn vita að...?

Yfir okkur rignir undrunarorðum síðan í morgun - eins og áður bárust margar viðvaranir - frá haglærðu fólki um að stýrivaxtahækkun sé ekki rétta leiðin hér og nú (miðað við framboð á netfréttum um það nú ætti að vera óþarfi að tengja við þær allar - eins og ég er annars vanur).

 

Samt voru svonefndir stýrivextir hækkaðir um helming - já um 50% (úr 12% í 18%) - í morgun með lítt duldum skilaboðum aðalbankastjóra um að ákvörðunin væri í raun ekki hans eða bankastjórnarinnar - heldur Alþjóða gjaldeyrissjóðsins (International Monetary Fund, IMF) eftir drög að samningi við ríkisstjórnina. Að svo stöddu fjalla ég ekki um lagaatriði í sambandi við það mál.

 

Það er ekki mitt sérsvið (og jafnvel ekki mitt hlutverk) að benda á að 18% stýrivextir þýða að þeir sem vilja koma á fót eða endurnýja atvinnurekstur - með áhættufé - þurfa að bjóða mjög vel yfir 20% vexti til að keppa við þessa öruggu ávöxtun fjár; allir vita að niðurstaðan flýtir fyrir fjöldaatvinnuleysi og eykur það.

 

Það kann hins vegar að vera innan minnar lögsögu að árétta það sem jafnvel hagfræðingar og bankastjórnendur hafa viðurkennt undanfarin misseri að "stýrivextir" eru rangnefni þegar stór hluti lánahagkerfisins - bæði neytenda og fyrirtækja - er ýmist

• í erlendri mynt eða
• í reiknieiningu, sem er reyndar óviss stærð - og gæti kallast "verðtryggð íslensk króna."  

 

Hækkunin þýðir að þessi hrossalækning kann samkvæmt framangreindu að virka óbeint - en bara til þess að deyða sjúklinginn, íslenskt efnahagslíf, en ekki til þess að lækna hann. Stýrivextir virka ekki hérlendis eins og ljóst má vera eftir margra ára vaxtapíningu - sem ég hefði haldið að IMF hefði haft tækifæri til þess að kynna sér. Þess vegna láðist mér að biðja um fund með fulltrúum IMF um daginn er þeir funduðu í Borgartúni.

 

Á hinn bóginn er það mitt hlutverk að bregðast við áhrifum þessarar hrossalækningar á neytendur, svo sem í formi:

• enn hærri dráttarvaxta við vanskil,
• gervihækkun gengis íslensku krónunnar sem hefur haldið við viðskiptahalla árum saman og
• hærra vöruverðs vegna aukins (skammtíma)fjármagnskostnaðar.

Vaxtahækkun jók bankakreppuna í Noregi

Tveggja sjóða tal

Ekki skal ég beint tjá mig hér um deilu varðandi skuldbindingar íslenska ríkisins gagnvart neytendum utan íslenskrar lögsögu en vil benda á að af starfi mínu fyrir samtök launafólks um árabil er mér kunnugt um að til eru tvær tegundir af lífeyriskerfum. Önnur tegundin byggir á lífeyrisréttindum sem eru skilgreind - t.d. út frá launum eftirmanna lífeyrisþega í starfi, svonefnd "defined benefit," eins og t.d. tíðkast hérlendis hjá hefðbundnum starfsmönnum ríkisins og mörgum öðrum opinberum starfsmönnum. Hin tegundin er fremur skilgreind út frá lífeyrisframlögum - bæði starfsmannsins sjálfs og atvinnurekandans - og ræðst á endanum af ávöxtun þeirra framlaga, þ.e.a.s "defined contribution."

 

Reyndar eru líka til tvenns konar lífeyris"sjóðir." Annars vegar eru alvöru sjóðir eins og hér starfa helst, þ.e. sem safna fé fyrir áföllnum skuldbindingum og stefna að því að eiga að jafnaði fyrir þeim þegar þær falla til; þeir sjóðir eru stundum nefndir "fully funded" á enska tungu. Hin tegundin felur eiginlega bara í sér lífeyrisréttindi og samsvarandi lífeyrisskyldur og getur því eiginlega ekki talist til sjóða; þar er gert ráð fyrir að þeir sem vinna (og greiða skatta eða aðrar álögur) á hverjum tíma greiði lífeyri hinna eftir því sem skuldbindingar koma til greiðslu eða eins og það er nefnt á ensku: "pay as you go."

Sögðust myndu styðja Tryggingasjóð innlána

"Samband sjálfstæðra Evrópuríkja"

Síðdegis naut ég þess í skammdegiskreppunni að samfagna með gömlum félögum úr Bandalagi háskólamanna þegar haldið var upp á 50 ára afmæli samtakanna sem ég var framkvæmdarstjóri og lögmaður fyrir í tæp 7 ár. Þar voru fluttar fjölmargar einstakar og óvenjulega hrífandi og hvetjandi ræður, sem ég hefði viljað að væru teknar upp - til að hlusta á aftur og fyrir alla þá sem misstu af þeirri miklu "inspiration." Þarna var háskólafólk allt frá 89 ára gömlum frumkvöðlinum Ármanni Snævarr og dóttur hans, Sigríði, sem stýrði málþinginu af hugljúfri og vel undirbúinni snilld og yfir í yngra forystufólk.

 

Ekki skal ég freista þess að endursegja þau ótalmörgu gullkorn sem féllu eða miðla hughrifunum af fundinum en eitt stikkorð fannst mér snjallt - og eiga erindi til neytenda - hjá síðasta fyrirlesaranum, Guðmundi Steingrímssyni varaþingmanni sem hvatti Íslendinga til að ganga til liðs við "Samband sjálfstæðra Evrópuríkja." Það fundust mér orð að sönnu.

Talsmaður neytenda óskar enn eftir staðfestum upplýsingum um mismunun gagnvart íslenskum neytendum erlendis

Um leið og ég árétta ósk mína á heimasíðu embættis talsmanns neytenda um upplýsingar um nöfn verslana, stað og stund á slíkum tilvikum á netfang mitt [e-mail] vil ég árétta þessa frétt um að óheimilt er að mismuna Íslendingum erlendis - rétt eins og refsing er lögð við því að mismuna neytendum hérlendis á grundvelli þjóðernis, kynþáttar, kynhneigðar o.fl. ómálefnalegra sjónarmiða. Eins og fram kemur í tenglum í fréttinni hef ég brugðist við slíkum tilvikum sem ég hef frétt af á Íslandi.

 

Eins og hér kemur fram er slík mismunun neytenda refsiverð hérlendis og ætti að vera það í Bretlandi enda um að ræða lögfestingu á alþjóðaskuldbindingum. Hér hljóðar hegningarlagaákvæðið svo:

 

Hver sem í atvinnurekstri eða þjónustustarfsemi neitar manni um vörur eða þjónustu til jafns við aðra á grundvelli þjóðernis hans, litarháttar, kynþáttar, trúarbragða eða kynhneigðar skal sæta sektum eða fangelsi allt að 6 mánuðum.

Sömu refsingu varðar að neita manni um aðgang til jafns við aðra að opinberum samkomustað eða öðrum stöðum sem opnir eru almenningi.

 

Vegna sambærilegra frétta hef ég þegar haft samband við kollega minn, umboðsmann neytenda, í Danmörku og er hann viðbúinn ef "konkret" upplýsingar koma fram um stað, stund og nafn verslunar. Hið sama mun ég gera gagnvart til þess bærum neytendayfirvöldum í Bretlandi ef mér berast haldbærar upplýsingar.

Óvelkomnar í gæludýraverslun í Glasgow

Hvort skiptir meira máli - hagur neytenda eða formsatriði?

Í dag vek ég athygli á umfjöllun minni á heimasíðu embættis talsmanns neytenda um það hvort mikilvægara sé að huga að kjörum og skilmálum í neytendaviðskiptum eða eignarhaldi fyrirtækja; ég er ekki í vafa og svara því þar - bæði í lengra og skemmra máli.

 

Þar segir í útdrætti:

 

Í pistli í talhorninu í gær rökstyður talsmaður neytenda, Gísli Tryggvason, hvers vegna það er að hans mati aukaatriði hver eigi og reki starfsemi sem snýr að neytendum; aðalatriðið fyrir neytendur sé á hvaða kjörum og með hvaða skilmálum vara eða þjónusta sé boðin. Talsmaður neytenda heldur því fram að það sé mikilvægara verkefni að setja réttlát neytendalög en að takast á um eignarhald.

Glöggt er gests augað

Fyrir þá sem skilja dönsku og hafa tíma og áhuga er hér að finna áhugaverðar umræður í danska ríkisútvarpinu í liðinni viku um ástæður og afleiðingar fjármálakreppunnar fyrir Íslendinga. M.a. er rætt við Dana á Íslandi og Íslendinga í Danmörku - þ.m.t. Halldór Ásgrímsson og þá skynsömu útvarpskonu Erlu Sigurðardóttur sem hefur búið í Danmörku í áratugi.

New Deal?

Nú styttist samkvæmt fréttum í að peningamarkaðssjóðir og aðrir verðbréfasjóðir verði gerðir upp og úr þeim greitt til eigenda samkvæmt tilmælum Fjármálaeftirlitsins - en hvað með afganginn?

 

Þeirri hugmynd hefur verið skotið að mér að þeir sem skuldi íbúðarlán í bönkunum eigi að geta skuldajafnað gagnvart bankanum sem nemur tapinu í sjóðunum sem að vísu ætti að vera sjálfstæður lögaðili; það er hugsanlegt að því marki sem rökstyðja mætti bótakröfu vegna tapsins eins og kann að vera möguleiki í sumum tilvikum miðað við fréttir undanfarið.

 

Þá vaknar spurninginn um rétt þeirra sem eru í sömu aðstöðu hvað tapið varðar en skulda ekki íbúðarlán eða önnur lán í bankanum; mér datt í hug að þeir fengju í skaðabætur hlutabréf sem því næmi í nýju bönkunum sem að öðru leyti verða ríkisbankar a.m.k. fyrst um sinn miðað við ummæli bankamálaráðherra.

 

Hvað finnst neytendum um þær hugmyndir að skuldaafna tapi í slíkum sjóðum gagnvart íbúðarlánum eða fá síðar hlutabréf fyrir mismuninn?

„Það er búið að þurrausa sjóðinn“

Barisi düsle

"Barisi düsle" þýðir "hugsa sér frið" á tyrknesku samkvæmt barmmerkjum á ýmsum tungumálum, sem ég og börnin fengum á laugardaginn í Viðeyjarferð um helgina í boði Yoko Ono að líta á friðarsúluna. Ég hef lengi haldið með Tyrkjum - auk okkar sjálfra - bæði í viðleitni þeirra til að komast í ESB og í framboðinu ásamt Austurríki í öryggisráð Sameinuðu þjóðanna.

 

Stórþjóðin Tyrkland er nútímaleg og nauðsynleg brú milli austurs og vesturs, islam og hins kristna heims auk þess að vera rótgróið NATO-ríki með stærsta landher Evrópu ef ég man rétt. Tyrkjum hefur tekist ágætlega upp í seinni tíð með að feta lýðræðis- og umbótaveg með ESB-aðild sem raunhæft agn til skamms tíma og þrátt fyrir stöðuga ógn af enn einu valdaráni hersins. Stór minnihluti Kúrda (um 15%) er áberandi á ferðamannastöðum á borð við Marmaris og virðast þeir margir hollir tyrkneska ríkinu þrátt fyrir skærur í kúrdískum heimahéruðum við landamærin að Írak. Þá hefur ríkið færst nær nútímastjórnarháttum undir nokkuð styrkri stjórn AK-flokksins. Miðað við lestur minn um tyrkneska ríkið, sögu þess og stutt kynni af landinu á það t.a.m. mun meira erindi í ESB en Búlgaría sem ég heimsótti fyrir tveimur árum.

 

Miðað við aðstæður segi ég ekkert um okkar erindi en vona það besta síðdegis í dag þegar niðurstöður koma í ljós.

Stóra stundin nálgast

"Neytendamarkaðurinn" í stað Markaðarins með stóru "M"

Kannski mér og fleirum verði brátt að ósk okkar og til verði reglulegur og djúpur neytendaþáttur í öllum fjölmiðlum - í stað þess að allir fjölmiðlar (nema fréttastofa hljóðvarp, þegar hún var og hét) hafa árum saman gert fréttum af "Markaðnum" (les hlutabréfamarkaðnum o.s.frv.) nærri því eins hátt undir höfði og sjálfum Íþróttunum.  
 
Útvarpsstjóri tók a.m.k. vel í ítrekun mína hér - og það var fyrir hrunið. Það sama hafa fleiri gert í kjölfarið.