Óheimil afskipti forsætisráðherra af kjörum forseta og embættismanna

Slík afskipti forsætisráðherra af ákvörðunum Kjararáðs, sem hann kynnti á fréttamannafundi undir kvöld ásamt utanríkisráðherra, eru ekki heimil. Annars vegar virðist mér af fréttafrásögnum að forsætisráðherra mælist beinlínis til þess að Kjararáð brjóti sjálfa stjórnarskrána með því að lækka laun forseta  Íslands tímabundið á árinu 2009 enda segir þar orðrétt:

 

Óheimilt skal að lækka greiðslur þessar til forseta kjörtímabil hans.

 

Hins vegar fara slík tilmæli forsætisráðherra að mínu mati ekki aðeins í bága við lögákveðið sjálfstæði Kjararáðs og það skipulag að frumkvæði komi frá ráðinu sjálfu að kjarabreytingum þegar tilefni gefst til. Með tilmælum forsætisráðherra er einnig vegið frekar að stjórnarskrárvörðum rétti allra - þ.m.t. embættismanna - til þess að semja um starfskjör sín og réttindi tengd vinnu en í lögum um Kjararáð er embættismönnum veittur aðgangur til þess að tjá sig um slíkt; ekki er gert ráð fyrir almennum afskiptum forsætisráðherra - en Geir H. Haarde var einmitt fyrsti flutningsmaður og framsögumaður frumvarpa til stjórnarskipunarlaga 1995 þegar eftirfarandi ákvæði var bætt í stjórnarskrána:

 

Í lögum skal kveða á um rétt manna til að semja um starfskjör sín og önnur réttindi tengd vinnu.

 

Mikilvægt er - nú sem endranær - að forsætisráðherra eins og aðrir fulltrúar þjóðarinnar haldi sig innan valdmarka embætta sinna við formleg afskipti af málum og virði sjálfstæði annarra stofnana þjóðfélagsins.

Óska eftir launalækkun

Athugasemdir

[Gísli Tryggvason, 21.11.2008 kl. 22:49]

Nei, Þrymur; það sagði ég ekki. Kjararáð getur breytt sínum ákvörðunum (rétt eins og aðilar kjarasamnings geta breytt kjarasamningi) ef virtar eru efnisreglur og lögákveðnar málsmeðferðarreglur - en formleg afskipti forsætisráðherra eru ekki hluti af málsmeðferðinni.

[Gísli Tryggvason, 21.11.2008 kl. 23:18]

Forsætisráðherra á ekki að skipta sér af sjálfstæðu Kjararáði - fremur en forsætisráðherra á ekki að skipta sér af sjálfstæðum dómstólum. Kjararáði er treyst fyrir þessu verkefni og á ekki að setja það undir óeðlilegan - og að mínu mati óheimilan - þrýsting forsætisráðherra. Hvað forsetann varðar er Kjararáði hins vegar beinlínis óheimilt að lækka launin fyrr en 1. ágúst 2012 þegar kjörtímabil forseta rennur út, ef ég man rétt.

[jósep sigurðsson, 21.11.2008 kl. 23:34]

sæll Gísli.Sem sagt"að þínu mati"má bara kalla hinn almenna launþega á teppið og lækka hann niður fyrir sína kjarasamninga svo hann haldi vinnunni og fyrirtækið lifi?Það eru skýr skilaboð frá kjósendum og einnig hafa ráðamenn tekið undir það,að lækka við sig launin og Ólafur Ragnar yrði bara sáttur við það.Stjórnarskrá þessa lands er fyrir okkur öll.Þær aðstæður sem við búum við í dag kalla á niðurskurð allsstaðar.

kveðja jobbi

[Gísli Tryggvason, 21.11.2008 kl. 23:48]

Sæll Jósep; það getur vel verið að Kjararáð meti það - sjálfstætt - eins og þú að breyta eigi kjörum embættismanna (annarra en forseta) til lækkunar. Kjör launafólks samkvæmt kjarasamningum verða hins vegar ekki lækkuð á teppinu; þar verða aðeins kjör, sem ekki eru umsamin í kjarasamningum milli stéttarfélags og atvinnurekenda, lækkuð.

[Þorsteinn Ásgeirsson (Icerock), 22.11.2008 kl. 00:34]

Þetta virkar á mig eins og slökkustjórinn vaði svellkaldur inn í brennandi húsið, kveikir á eldspýtu, blási á hana og segi, sjáið bara ég slökkti eldinn. !

[Einar Þór Strand, 22.11.2008 kl. 11:02]

Gísli, hvernig er það heyrir þú ekki undir kjararáð?

[Gísli Tryggvason, 22.11.2008 kl. 12:04]

Rétt, Einar, ég er einn af þessum embættismönnum. Björn; það eru að vísu fordæmi fyrir lögsókn embættismanna (dómara) gegn ríkinu vegna slíks en forsetinn getur að mínu mati ekki staðið í slíku enda er þar um að ræða skýrt stjórnarskrárákvæði sem bannar launalækkun hans á kjörtímabilinu.

[Einar Þór Strand, 22.11.2008 kl. 12:24]

Gísli með fullri virðingu fyrir þér og embætti þínu, þá er þetta mál sem þú hefðir betur ekki tjáð þig um.  Því það er núna orðin spurning um hvort þér sé sætt lengur í þessum stól.

[Gísli Tryggvason, 22.11.2008 kl. 12:50]

Sæll aftur Einar Þór; þar get ég ekki verið sammála, sbr. næstu færslu um tjáningar- og athafnafrelsi embættismanna - sem ég hafði reyndar planað áður en þessi frétt kom seint í gær.

[Einar Þór Strand, 22.11.2008 kl. 12:56]

Sæll aftur Gísli ef topparnir hjá ríkinu ætla ekki að taka á sig hluta af þeim byrðum sem eru að lenda á þjóðinni þá sýnir það bara betur en margt annað að við verðum að taka til.

[Einar Þór Strand, 22.11.2008 kl. 12:58]

Og smá meira Gísli það er spurning hvort núverandi Forseta sé sætt eftir hvernig hann hefur tekið þátt í öllu bullinu.

[Gísli Tryggvason, 22.11.2008 kl. 13:05]

Veit ekki hvort ég veit nóg um forsetann til þess að taka undir þetta síðasta en þú hefur misskilið mig varðandi "toppana;" ég er bara að segja að Kjararáð er bært til þess að ákveða þetta að uppfylltum efnisreglum (t.d. miklar þrengingar og launalækkanir hjá viðmiðunarhópum) og málsmeðferðarreglum um sjálfstæði og andmælarétt embættismanna. Forsætisráðherra er ekki ætlað hlutverk í því sambandi.

[Gísli Tryggvason, 24.11.2008 kl. 00:19]

Ég sé á eyjan.is að okkar ágæti sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra telur á bloggsíðu sinni í kvöld fráleitt það sem ég bendi á - hvorugur þó í embættisnafni; Einar K. Guðfinnsson skrifar:

"Það vekur því undrun og athygli að talsmaður neytenda telur þetta stjórnarskrárbrot og lögbrot. Þetta er aldeilis fráleitt. Dettur einhverjum það í hug í alvöru að forsætisráðherra hvetji til stjórnarskrárbrota og lögbrota og ríkisstjórnin leggi blessun sína yfir slíkt ?" Í færslu minni vék ég reyndar ekkert að efnislegum röksemdum fyrir slíkri lækkun eða gegn henni - sem Einar bendir málefnalega á að lúti að svigrúmi, réttlæti, samkvæmni, neyð og jöfnuði.

Hitt finnst mér ekki tæk mótrök gegn þeirri ábendingu minni að formleg afskipti forsætisráðherra af Kjararáðsákvörðunum séu óheimil og að beinlínis sé bannað í stjórnarskrá að lækka launakjör forseta á kjörtímabilinu, þ.e. til 1. ágúst 2012. Rök Einars eru þessi: "Dettur einhverjum það í hug í alvöru að forsætisráðherra hvetji til stjórnarskrárbrota og lögbrota og ríkisstjórnin leggi blessun sína yfir slíkt." Reyndar er til fjöldi dóma Hæstaréttar sem sýnir að ríkið brýtur lög og stjórnarskrá - en ég skrifaði ekki að það væri ásetningur hennar hér; rök mín að þessu leyti voru: Það stendur skýrum stöfum í 2 .málslið 2. mgr. 9. gr. stjsskr.: "Óheimilt skal að lækka greiðslur þessar til forseta kjörtímabil hans."