Nei, neytendur hafa ekki opið veiðileyfi til að hagnýta sér hrein mistök fyrirtækja

Nei, þessir dómar Hæstaréttar eru ekki dæmi um refsimál sem breyttist í neytendamál. Því hefur hefur verið haldið fram að sýknudómar í netbankamálinu feli í sér að neytendur megi hagnýta sér kerfis- eða forritunarvillu í netbanka eins og í þessu tilviki. Það er ekki alls kostar rétt að mínu mati. Eins og fram kemur í lok fréttarinnar getur Hæstiréttur þess sérstaklega að ákærðu hafi ekki verið sakaðir um fjársvik. Slík ummæli eru óvenjuleg í sýknudómum - og geta að mínu mati vart falið annað í sér en að Hæstiréttur sé einmitt að árétta að háttsemi ákærðu hafi ekki verið heimil.

 

Með slíkum ummælum í dómsforsendum í sakamáli - eftir að hafa sagt að refsiákvæðið, sem notast var við í ákæru, ætti ekki við - er þvert á móti óbeint gefið í skyn að slík háttsemi geti falið í sér að hagnýta sér villu viðsemjanda, sem í þessu tilviki var banki. Ef slík hagnýting villu á sér stað og ef slíkt er gert með ásetningi í auðgunarskyni felur það í sér fjársvik - sem er ekki síður alvarlegt brot en umboðssvik sem ákært var fyrir í þessum málum. Væntanlega átti engin sönnunarfærsla sér stað um þessi meginatriði fjársvika enda er í sakamáli efnislega aðeins tekist á um það sem ákært er fyrir - ekki það sem ákæra hefði (m)átt fyrir. 

 

Alveg eins og Hæstiréttur sé ég mig tilneyddan til þess að taka þetta fram - til öryggis - þar sem hlutverk talsmanns neytenda felst lögum samkvæmt m.a. í því að kynna réttarreglur um neytendamál - og í þessu tilviki hvað telst ekki neytendamál. Dómar Hæstaréttar hafa þegar - ranglega - verið lagðir út á þann veg í bloggi við þessa frétt og fyrirsögn hennar að ákærðu

 

Máttu nýta sér kerfisvillu í netbanka [...]

 

Þennan misskilning verður að leiðrétta strax í því skyni að neytendur vaði ekki í villu um réttarstöðu sína í mikilvægum efnum. Í niðurlagi efnislegra dómsforsendna Hæstaréttar fyrir sýknudómunum segir: 

 

Með þessu misnotaði ákærði sér ekki einhliða aðgang sinn að netbankanum við gjaldeyrisviðskiptin og verður háttsemi hans því ekki heimfærð undir 249. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940. Verður ákærði því sýknaður af þeim sakargiftum, en hann hefur ekki í máli þessu verið borinn sökum um fjársvik samkvæmt 248. gr. laganna.

 

Ég mun væntanlega við annað tækifæri og á formlegri vettvangi fjalla um réttaráhrif tilboða gagnvart neytendum enda geta mistök í verðlagningu fyrirtækja vissulega skapað rétt hjá neytendum sem eru í góðri trú, eins og kallað er.

Máttu nýta sér kerfisvillu í netbanka Glitnis

Athugasemdir

[Auðun Gíslason, 6.6.2008 kl. 00:55]

Hafa þá bankar og önnur fyrirtæki í landinu aðeins opið veiðileyfi á að notfæra sér grandaleysi og trúgirni hins almenna neytenda!  Það virðist allavega vera þannig.  Það eru ekki mörg fyrirtæki sem fallast á rétt neytenda til láta viðskipti ganga til baka eftir að þau hafa farið fram. Að ég tali ekki um bankana.  Eftir að viðskipti hafa farið fram og neytandinn áttar sig á að hann hefur gert mistök þá einfaldlega situr hann einn uppi með skaðann.  Fólk gleypir við allkyns gylliboðum, aðeins hluti af skilmálunum er kynntur fyrir því, og svo situr það í súpunni vegna þess að það las ekki smáaletrið og enginn hafði  fyrir því að kynna alla skilmálana fyrir viðskiptavininum.  Og þar er einmitt gildran falin!  Og svo má fjalla um miðlanir ýmiskonar, einsog fasteignasölur, sem eiga að gæta hagsmuna beggja aðila í viðskiptum sem komið er á, en gæta aðeins hagsmuna annars aðilans.  Er t.d. til sá fasteignasali, sem myndi benda hugsanlegum kaupenda á að verð fasteignar sé ekii rétt eða benda honum á dulda galla á fasteign, sem hann sjálfur hefur komið á.  Nei, fasteignasalar hafa hagsmuni af að verð fasteigna sé hátt og varðandi gallana benda þeir bara á ákv. um að kaupandi skuli kynna sér ástand eignarinnar.  Ég hef sjálfur átt samskipti við  fasteignasölu, sem augljóslega hallaði á seljenda fasteign.

[Maelstrom, 6.6.2008 kl. 14:33]

Glitnir gerði í buxurnar í þessu máli.  Big-time.  Ef þetta var kerfisvilla hjá þeim, þá áttu þeir að sanna að svo var, nýta sér klausu í viðskiptasamningnum við neytandann og bakfæra viðskiptin.  Ef þetta var ekki kerfisvilla, heldur mistök bankastarfsmanns, TOO BAD!!  Held að alls staðar í heiminum þurfi menn bara að blæða þegar þeir gera svona mistök.  Sjáið t.d. http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-12/10/content_502260.htm

Álíka heimskuleg villa sem kostaði viðkomandi banka $225m.  Átti ekki líka að fara í mál við þann sem keypti af viðkomandi miðlara?  Farið á Google og flettið upp 'fat finger syndrome'.  Endalausar sögur af bankastarfsmönnum sem gera mistök og tapa hrúgu af peningum.

Það besta er að allir sæmilega reknir bankar tryggja sig gegn svona mistökum starfsmanna.  Glitnir hafði greinilega ekki rænu á því.

[Gísli Tryggvason, 6.6.2008 kl. 23:04]

Sæll Auðun. Nei fyrirtæki hafa heldur ekki opið veiðileyfi enda gilda hér ýmsar reglur sem eiga að tryggja hagsmuni og réttindi neytenda - þó að framkvæmd þeirra og eftirlit þurfi oft að bæta; að því vinna ýmsir aðilar - svo sem talsmaður neytenda.

Sæll Maelstrom. Málið sem þú nefnir er ekki sambærilegt; þar gerði fyrirtæki aktiv mistök sem fjöldi viðskiptavina hagnaðist óvart á og héldu þeir auðvitað ávinningnum en í þessu tilviki hagnýttu fáir viðskiptavinir sér kerfisvillu banka og héldu vitaskuld ekki ávinningi sínum. Álitamálið í dóminum og færslu minni lýtur að því hvort atferlið er refsivert eða refsilaust - en ljóst er að heimilt er það ekki.

[Maelstrom, 6.6.2008 kl. 23:28]

Það var ekki það sem ég var að benda á í þessu máli.  Ég var að benda á að ef orsök Glitnismálsins liggur í mistökum bankastarfsmanna, að þá hefðu viðskiptin einfaldlega átt að standa.  Glitnir gat mögulega sloppið við tap með því að sýna og sanna (sem ég veit ekki til að þeir hafi gert) að um kerfisvillu væri að ræða, því samkvæmt samningi mátti þá bakfæra viðskiptin.

Í engu tilviki var við viðskiptavinina að sakast.  Mistökin voru Glitnismegin og þetta átti því að vera þeirra tap. Jafnvel þó um kerfisvillu hafi verið að ræða!  Glitnir er með tryggingar gegn svoleiðis mistökum.  Án slíkra trygginga fá þeir ekki lánshæfismat hjá Moody's, S&P eða Fitch, eða alla vega ekki það lánshæfismat sem þeir hafa.

Geturðu rökstutt síðustu setninguna þína..."en ljóst er að heimilt er það ekki"?  Þar er ég þér algerlega ósammála.  Ég sé nefnilega engan mun á því sem gerðist í fréttinni sem ég vísaði í og því sem gerðist hérna. 

Glitnir bauð vöru á röngu verði og einhverjir keyptu vöruna á því verði, aftur og aftur.  Hvort þetta var kerfisvilla eða ekki skiptir engu máli.  Það er algerlega ljóst að heimilt var það! 

[Maelstrom, 6.6.2008 kl. 23:57]

Þú segir einnig: "Ef slík hagnýting villu á sér stað og ef slíkt er gert með ásetningi í auðgunarskyni felur það í sér fjársvik".

1. Hvaða lög eru það sem segja þetta? 
2. Hver ákveður/skilgreinir hvenær um villu er að ræða og hvenær ekki?  Bankinn?  Voru einhver gögn lögð fram í þessu máli sem sönnuðu að um kerfisvillu var að ræða.  Eða var það bara svo augljóst mál að bankinn slapp við að sanna það?
3. Ég sé hús auglýst á 10 milljónir, býð í það og það er samþykkt.   Síðan kemur í ljós að fasteignasalinn gerði mistök og húsið átti að kosta 100 milljónir, sem ég reyndar vissi.  Flott hús og allt það.  Fjársvik?
4. Bónus bíður mjólkurlíterinn til sölu á 1 kr.  Örtröð myndast í Bónus og ég ákveða að græða.  Ég kaupi bretti af mjólk af Bónus, stilli mér upp fyrir utan og bíð líterinn á 50 kr.  Fólk kaupir af mér í unnvörpum og sleppur við örtröðina.  Getur Bónus sagt að um villu hafi verið að ræða og ég þá sjálfkrafa sekur um fjársvik?
5. Sama mál og í fréttinni sem ég vísa í.  Glitnir ætlar að selja 1 bréf á 600.000 kr. en bíður óvart 600.000 bréf á 1 kr.  Gefum okkur að strax við tilboðið hreinsist upp kauphlið Kauphallarinnar í sjálfvirkum viðskiptum og enn séu eftir 590.000 bréf til sölu. Miðlarar sjá frábært tækifæri og setja inn kauptilboð í allan pakkann.  Er þar um fjársvik að ræða?  Það er hverjum manni augljóst að bréf sem vanalega eru seld á 600.000 kr. eiga ekki að kosta 1 kr.  Augljós villa og því sjálfkrafa fjársvik að nýta sér það í auðgunarskyni?  Af hverju var þá enginn dæmdur í fréttinni sem ég benti á?

Þó svo að í dómsorðinu hafi verið vísað í að ekki hafi verið ákært fyrir fjársvik, þá er það alls ekki það sama og að segja að viðkomandi hefðu verið dæmd sek um slíkt.  Ef ákært hefði verið fyrir fjársvik, hefði væntanlega verjandi hagað málflutningi sínum með öðrum hætti og niðurstaðan hefði líklega orðið sú sama (mitt mat).  Að setja svona fram í dómsorði er algerlega óverjandi og sýnir vanhæfi dómara frekar en sekt sakborninga.

[Gísli Tryggvason, 10.6.2008 kl. 22:45]

Afsakaðu síðbúið svar en þessar athugasemdir fóru fram hjá mér. Varðandi fyrri athugasemdina: Aðalrökin fyrir því að færslurnar hafi ekki verið heimilar felast í að féð var endurgreitt en ella hefði það væntanlega verið sótt fyrir dómi með þeirri heimild til bakfærslu sem þú nefnir. Samkvæmt almennum reglum skapar villa ekki rétt fyrir viðsemjanda ef hann er ekki í góðri trú. Um það vísa ég t.a.m. um 25 ára gamals dansks hæstaréttardóms (man ekki númerið) þar sem laganemar samþykktu tilboð sem þeir töldu felast í útstillingu sjónvarpa í verslunarglugga en verslunareigandinn sagði mistök hafa átt sér stað við verðmerkingju; sennilega hefðu laganemarnir unnið málið með því að verðmerking getur falið í sér tilboð og samþykkt tilboð felur í sér samning - nema hvað þeir tóku mynd af útstillingunni til þess að sanna mál sitt. Það sýndi að þeir voru ekki í góðri trú heldur vissu að um mistök var að ræða. 

Um síðari athugasemdina: 1) Lögin sem gera fjársvik refsiverð heita almenn hegningarlög og eru nr. 19/1940 en þau eru orðin nokkuð gömul og fræði og dómar fela í sér frekari skilgreiningar; um fjársvik er fjallað í 248. gr. 2) Dómarar leggja endanlegt mat á hvort um fjársvik sé að ræða en fyrsta kastið er það handhafi ákæruvalds. Lögmenn ákærðu, verjendur, takast á við saksóknara um þá sönnun. 3) Þetta er ekki sambærilegt að mínu mati en liggur nær fordæminu að ofan um sjónvörpin og ræðst því af góðri trú. Engum dettur í hug refsivert athæfi enda má ekki rugla saman niðurstöðu í einkaréttarlegum ágreiningi og refsiverðu athæfi. 4) Bónus gerir - og hefur reyndar lengi gert - fyrirvara um of mikið magn þegar um tilboð er að ræða. Sama athugasemd og um þriðja lið. 6) Þetta líkist dæminu sem þú nefndir, eins og þú bendir á, en spurning þín er reyndar réttmæt - svona fræðilega en ekki það er langsótt að ákæra í slíku tilviki og þá á ekki að ákæra.