Neytendamál á sama stað og dómsmál

Eins og ég gat um í gær vildi ég gera grein fyrir því á næstu dögum hvernig fjallað væri um neytendamál í stjórnarsáttmála fyrstu meirihlutastjórnar vinstriflokka í sögu Íslands. Orðið "neytendamál" kemur reyndar aðeins einu sinni fyrir í Samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs - en ég held reyndar að það sé meira en segja má um fyrri plögg af því tagi undir hvaða nafni sem er. Auk þess nefndi forsætisráðherra neytendamál sérstaklega á blaðamannafundinum í fyrradag í Norræna húsinu - einmitt í því sambandi sem hér um ræðir, þ.e. varðandi eftirfarandi:

 

Í nýju ráðuneyti mannréttinda og dómsmála verður til viðbótar við verkefni sem fyrir eru, lögð áhersla á verkefni á sviði lýð- og mannréttinda auk þess sem öll framkvæmd almennra kosninga færist þangað, en hún er nú dreifð á þrjú ráðuneyti. Þangað færast ennfremur neytendamál. 

 

Tímasetning liggur ekki fyrir á þessum flutningi en ráða má af niðurlaginu hér á eftir að það verði fyrr en síðar.

 

Eins og ég hef víða nefnt á undanförnum árum fer annars vegar vel á því að aðskilja neytendamál frá viðskiptamálum enda býður það upp á hagsmunaárekstur og spennu að hafa þessi tvö - oft skyldu en sömuleiðis stundum andstæðu - mál á sömu hendi; sami ráðherra - og jafnvel sami skrifstofustjóri - hefur þurft að vega og meta hvort vegi þyngra hagsmunir og réttindi neytenda annars vegar og þarfir viðskiptalífsins hins vegar. Ekki þarf að fara mörgum orðum um hvort er líklegra til að hafa betur - og hefur því miður oft haft betur hingað til eins og dæmin sanna. Betur fer vitaskuld á því að andstæðir hagsmunir séu vegnir og metnir hvor í sínu lagi af hvoru ráðuneytinu fyrir sig og að mismunandi ráðherrar takist á um það í ríkisstjórn eftir atvikum hver niðurstaðan skuli vera. Engum dettur t.a.m. lengur í hug að fela sama ráðherra að fara með landbúnaðarmál og umhverfismál eins og kom fyrir á árum áður og smám saman hefur t.d. eignarhald á ríkisfyrirtækjum á borð við Landsvirkjun og Íslandspóst verið að færast í hendur fjármálaráðherra á meðan stjórn á málaflokknum - orkumálum og póstmálum - er á hendi hlutaðeigandi fagráðherra.

 

Hins vegar líst mér vel á hvert til stendur að flytja neytendamálin - og það af þremur ástæðum. Í fyrsta lagi fer að mínu mati vel á því að það ráðuneyti sem í flestum norrænum ríkjum fer með forræði á löggjöf á sviði einkaréttar - svo sem á lögum um kauparétt og á öðrum grunnlögum á sviði kröfuréttar, undanfara neytendalöggjafar - fari almennt með yfirstjórn neytendamála. Í öðru lagi tel ég mikilvægt - einkum ef sjálfstætt embætti talsmanns neytenda flyst á sama stað og málaflokkur neytendamála almennt - að viðtakandi ráðuneyti hafi reynslu af því að hafa forræði stofnana, sem þurfa að njóta ótvíræðs sjálfstæðis í störfum, eins og mannréttinda- og dómsmálaráðuneyti hefur óumdeilanlega; sem dæmi má nefna má ekki ríkja vafi um sjálfstæði dómstóla og almenna handhöfn saksóknarvalds og jafnvel lögreglu. Loks má í þriðja lagi nefna að ég tel helstu áskoranir nýrrar ríkisstjórnar í neytendamálum einmitt ekki síst felast í málefnum af sviði réttarfars- og dómsmála eins og sjá má af niðurlagi pistils sem ég birti á heimasíðu embættisins í fyrradag - svo sem svonefndri smámálameðferð eins og hér kemur fram - rétt áður en ný ríkisstjórn var kynnt og stjórnarsáttmáli var birtur:

 

Því tel ég brýnt að leggja innan tíðar til við nýja ríkisstjórn að réttarfarslögum verði breytt fljótlega í þá veru að smámálameðferð þar sem ágreiningur er undir einhverju tilteknu þaki í krónum (eða öðrum hagsmunum) verði heimil neytendum án mikilla formsatriða eða annarra þröskulda.

 

Í samstarfsyfirlýsingunni segir í niðurlagi um framhald á ráðuneytaskipan málaflokksins:

 

Fyrir lok kjörtímabilsins er gert ráð fyrir því að lögfest verði sameining samgöngu- og sveitarstjórnaráðuneytis og mannréttinda- og dómsmálaráðuneytis í nýju innanríkisráðuneyti. 

Athugasemdir

[Alma Jenny Guðmundsdóttir, 13.5.2009 kl. 00:19]

Ég geri þá kröfu fyrir hönd almennings á Íslandi að Talsmaður Neytenda verði þeirra fulltrúi í nefnd um þjóðarsátt - þar verða verkalýðsfélög, lífeyrissjóðir o.fl.

Held að ég tali fyrir munn flestra að almenningur finnur ekki til neinna tengsla við íslenska verkalýðshreyfingu !