Ástæður þess að neytendur ná ekki rétti sínum gagnvart olíufélögunum eins og aðrir tjónþolar

Dómur héraðsdóms í olíubótamáli Vestmannaeyja kemur ekki á óvart fyrir það sem í honum felst - en sýnir vel hvað vantar í íslensk lög. Neytendur eiga efnislega sama rétt til bóta og bæjarfélög og fyrirtæki sem höfðað hafa mál gegn olíufélögunum vegna ólögmæts samráðs; neytendur skortir hins vegar formlega aðstöðu eða úrræði til þess að sækja þann rétt eins og ég ræddi aðspurður á Bylgjunni í þættinum Reykjavík síðdegis í dag.

 

Vestmannaeyjabær fær meira en helming dómkröfu sinnar í skaðabætur, 10 millj. kr., og má ágætlega við una enda á löglærðum ekki að koma þessi dómur á óvart því að öll skilyrði almennra, óskráðra skaðabótareglna eru uppfyllt - þ.e. að bænum er valdið fjártjóni með ólögmætu athæfi (samráði) annars aðila.

 

Sú aðstaða sem neytendur skortir til þess að ná fram réttlæti - því að þeir eiga í raun sama rétt efnislega - er einkum eftirfarandi:

• tap hvers neytenda er of lítið til þess að borgi sig að hver og einn af þeim sæki þann rétt í dómsmáli; úr því má bæta með löggjöf um hópmálsókn eins og nýverið skapaðist þverpólitísk samstaða um á Alþingi - sem því miður nær vart fram að ganga fyrir alþingiskosningar en verður vonandi að lögum strax í vor eða í síðasta lagi í haust og þá er ekkert því til fyrirstöðu að hafa þær reglur afturvirkar;
• neytendur eru ekki bókhaldsskyldir eins og sveitarfélög og fyrirtæki og hafa því síður á takteinum sönnunargögn um viðskipti sín við olíufélög - umfang þeirra og við hvern þeir hafa skipt og hvenær;
• af sömu ástæðu koma fyrningarreglur í veg fyrir greiða málsókn því að 10 ára fyrningartími var aðalreglan eins og dómurinn staðfestir en meginreglan er nú 4ra ára fyrningartími á skaðabótakröfum; felur sú umdeilanlega breyting í sér viðbótarrök fyrir löggjöf um hópmálsókn samkvæmt framangreindu.

Olíufélögin skaðabótaskyld